Derk Kremer: Spelregels liggen (bijna) vast, spel is aan eigenaar

Derk Kremer heeft als voorzitter van de Vereniging Groninger Monument Eigenaren (VGME) al heel wat stormen bovenop de bevingen doorstaan. Maar Kremer blijft er koel onder. ,,Het proces dat we beleven is aan de ene kant complex, maar aan de andere kant heel simpel’’ zegt hij met een welwillende glimlach.

De VGME zet zich in om in het schadeherstel- en versterkingsproces de monumenteigenaar op de stoel van de opdrachtgever te krijgen. Kremer: ,,Veel organisaties willen graag op de stoel van de eigenaar zitten, maar het gaat om zijn of haar eigendom, om zijn of haar welzijn en om zijn of haar veiligheid.’’

Dat is de eenvoudige kant van de kwestie. De andere kant noemde Kremer ook al: al die partijen die vinden dat ze iets namens anderen moeten doen. Maar iedereen moet juist de eigenaar van een monument de ruimte geven om de juiste dingen te doen, hoe complex de materie ook is. Dit komt de motivatie van de eigenaar, en dus de snelheid, ten goede. Het gaat om de juiste ondersteuning, vindt de VGME. 

Niet zomaar dubbelglas in erfgoedpand

,,Het verduurzamen van een erfgoedpand is heel lastig’’, legt Derk Kremer uit, ,,want het is oud, tochtig en er kan weinig aan aangepast worden. Dat is uitermate complex. Je mag niet zomaar dubbelglas en zonnepanelen plaatsen. Dat is best een grote uitdaging.’’

En dan komen er versterking, eventueel schadeherstel en restauratie als complicerende factoren bij. Kremer: ,,Verduurzamen raakt in positieve zin ook de portemonnee van de pandeigenaar en dus is er meer belang bij. Versterken is dan minder interessant. In dit proces komt alles bij elkaar en daarom moet de eigenaar op de bok en goed gefaciliteerd worden.’’ Maar het versterken biedt ook kansen die we moeten benutten.

‘We vroegen ons af of we de goede dingen deden’

Er wordt zoals gemeld een pilot opgestart, waarbij 15 monumenten worden aangepakt volgens het principe dat de eigenaar de baas is in het proces dat tot versterking, verduurzaming, herstel en restauratie moet leiden. De eigenaar wordt daarbij, van het begin tot het eind, ondersteund door een restauratie-architect. De rol van NCG verschuift van leidend naar dienend. VGME heeft de consultants van TwijnstraGudde als kwartiermakers voor de pilot ingeschakeld. Een stuurgroep (Gedeputeerde Wulfse van deprovincie, Wethouder Dijkhuis namens de drie gemeentes en directeur Erfgoed Mattijssen namens OCW en EZK) ziet toe op de gang van zaken.

Er was eind vorig jaar een kink in de kabel van dit proces. Kremer: ,,Er was een moment dat we ons afvroegen of we de goede dingen deden. TwijnstraGudde is een externe partij met kennis van zaken en een goeie pers bij de overheid, maar wij moeten er boven blijven hangen en toezien op de afspraken. Samen met TwynstraGudde is er een her-ijking geweest over wat we willen bereiken. En er moet goed in beeld komen wat de rol van alle betrokken instanties moet zijn, maar vooral die van de eigenaar en zijn restauratie architect.’’

‘Eenmaal op stoom, moet je door’

Kortom, het ging om grip voor de eigenaar die absoluut geen positie aan de zijlijn moest hebben. En alle handelingen moeten via één loket lopen. De eigenaar moet met één aanspreekpunt volstaan. Kremer: ,,Anders wordt het weer een proces van stroperigheid.’’

De pilot wordt voorgefinancierd en achteraf beoordeeld. Het is gemak voor de eigenaar, vindt Kremer, en het voorkomt vertraging in het bouwproces. ,,Als je eenmaal op stoom bent, moet je door’’, zegt Kremer. 

Er zijn eigenaren die het liefst een zak met geld willen om aan de slag te gaan. Maar dat gaat niet, stelt Kremer, want er moet nu eenmaal aan allerlei eisen worden voldaan. Kremer: ,,We moeten daar op een bepaalde manier doorheen, we moeten eigenaren misschien wel een beetje opvoeden.’’

De VGME speelt geen rol in die praktijksituaties, maar ziet er wel op toe dat alles gebeurt zoals is afgesproken met partijen. Kremer: ,,De spelregels liggen vast, het spel is aan de eigenaar.’’  

‘Vertrouwen keert langzaam terug’

Het gaat in het hele proces om wederzijds vertrouwen en ontzorgen. Daar ligt de uitdaging, zegt Kremer: ,,Je wilt misschien de overheid op grote afstand zetten, maar we kunnen niet zonder elkaar. Als de eigenaar maar op de bok zit. De eigenaar durfde soms niets, omdat hij of zij de situatie niet vertrouwde. Dat vertrouwen moet terugkomen.’’

Kremer had recent eens een discussie met staatssecretaris Vijlbrief over de gang van zaken. ,,Ik stelde dat het vreemd was om eenvoudige zaken niet vrij te laten, maar Vijlbrief was het daar niet mee eens. Hij kwam daar later nog eens op terug, hetgeen betekende dat hij er wel mee bezig was geweest. Wat bleek? Ik dacht vanuit één project, hij vanuit een gebied. We hebben elkaar aan het denken gezet. Dat is mooi.’’

Vraag: Jullie zijn in 2019  op bezoek geweest bij minister Van Engelshoven. Het was de eerste stap naar een pilot. Ben je tevreden over waar je nu staat na zo lange tijd?

Derk Kremer: ,,We hebben er vertrouwen in dat het goed komt, al schiet iedereen meteen in de oude modus van wantrouwen als het even tegenzit. Maar wij kijken dan wel heel goed naar de oorzaak.

Er was altijd wantrouwen naar de NCG. Die instantie opereert met goede bedoelingen en is misschien wat overgeorganiseerd. Er wordt over alles meegedacht, maar daar zit de eigenaar niet altijd op te wachten. En misschien is het daar ook wel zorgvuldigheid met een verkeerd effect.

Het vertrouwen over en weer is een voorwaarde om tot een oplossing te komen. Bij de eigenaar is dat vertrouwen nog ver weg, binnen ons bestuur kijken wij hier wat genuanceerder tegenaan’’

Vraag: Het is ook een proces van aldoende leert men?

Derk Kremer: ,,Voor een deel wel, maar je moet niet alles willen dichttimmeren want dan loop je vast. Je moet wel weten waar de gevoeligheden liggen en daarover afspraken maken.

De aanpak in de pilot, waarin alleen rijksmonumenten meedoen, kan straks ook bij de karakteristieke Groninger panden en alle andere panden worden toegepast. Want de rijksmonumenten zijn het meest complex, de andere gebouwen zijn eenvoudiger om aan te pakken.’’

Vraag: Jullie zijn in 2017 begonnen met louter vrijwilligers. Voorzitter van de VGME is opereren in een mijnenveld van emoties. Het is vaak de haast van pandeigenaren tegenover goedbedoelde bureaucratie en soms ook onwil. Was het zwaar?

Derk Kremer: ,,Er is ons in het begin op het hart gedrukt dat we altijd bij de kern moesten blijven. We hebben daarom als uitgangspunt: we doen het goede voor de gedupeerde pandeigenaar. En dus zijn we weggebleven van allerlei koffietafels.

Als vrijwilligersorganisatie moet je wel opboksen tegen professionele deskundigen. Qua motivatie zijn we tien keer zo sterk. We kunnen heel veel werk verzetten. Maar het is ook zwaar voor de bestuursleden, want het gaat vaak over hun eigendommen. Soms konden ze het fysiek en emotioneel niet aan en moest er afscheid worden genomen. Dat is best pijnlijk geweest.’’

 

Dit is het laatste interview in een serie van vier: elk van de stuurgroepleden zijn het afgelopen jaar geinterviewd over de VGME en de pilot. De andere interviews waren:

• "Eigenaar geeft de beste zorg" - Christianne Mattijssen - directeur erfgoed ministerie van OCW
• "De eigenaar is bereid samen te werken" - Mirjam Wulfse - Gedeputeerde Provincie Groningen
• "Niet alles gaat vanzelf" - Eltjo Dijkhuis - wethouder het Hogeland